NeuGastro Son Sayı

Turistlerin destinasyonu tercih etmeleri ve deneyim kazanmalarında önemli bir çekicilik unsuru olan yöresel yemeklerin ve yerel kültürün tanıtımı amacıyla düzenlenen ve hem turizme hem de kırsal kalkınmaya katkısı olan gastronomi turlarının sayısı her geçen yıl artmaktadır. Bu nedenle, özellikle son yıllarda turist rehberlerinin gastronomi turizminde daha fazla yer alması, uzmanlaşması ve gastronomik ürünlerin turist rehberleri tarafından turistlere etkin, doğru ve çekici bir şekilde aktarımının gerçekleştirilmesi önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda gastronomi turizmiyle turizm/turist rehberliği disiplinlerini birleştiren gastrorehberlik kavramı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de gastrorehberlik konusunda yapılmış olan çalışmaların bibliyometrik analizinin yapılması ve gastrorehberlik konusunun genel hatlarıyla incelenmesi amaçlanmıştır. 2003 ile 2023 yılları arasında yer alan çalışmalar taranmış ve bunun sonucunda 18’i makale ve 5’i lisansüstü tez olmak üzere toplam 23 çalışma araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma kapsamına erişim kısıtı nedeniyle kitap ve/veya kitap bölümleri ile kongre veya konferanslarda sunulan bildiriler dahil edilmemiştir. Araştırma kapsamında yer alan çalışmaların yayımlandıkları yıllara göre dağılımları, çalışmaların araştırma yöntemlerine ve araştırma kapsamlarına göre dağılımları, makalelerin yazar sayılarına ve yazarların üniversitelerine göre dağılımları gibi bibliyometrik analiz parametreleri kullanılmıştır. Veriler, Excel programı aracılığıyla grafikleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, gastrorehberlik konusunda yapılmış çalışmalarda en fazla nicel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı ve araştırmaların daha çok turist rehberlerinin gastronomi turizm algıları üzerine yoğunlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca gastrorehberlik konusunda yapılan çalışmaların özellikle son beş yılda yoğunluk kazandığı görülmüştür. UNESCO Yaratıcı Şehirler Listesi’nde gastronomi alanında üç şehrin yer aldığı ve gastronomi turizm potansiyelinin yüksek olduğu bir destinasyon olan Türkiye’de gastrorehberlik konusunda nitelikli araştırmaların hem literatürün daha zengin ve çeşitli hale gelmesine hem de sektöre katkısının olacağı düşünülmektedir.

İnsanoğlu yaratılıştan getirdiği kutsallık inancını, kutsal saydığı varlıkları sözlü gelenek içerisinde dile getirerek nesilden nesile mitoslar yoluyla aktararak kültürün temel unsuru olan inançları bazen sembollerle bazen de ritüellerle ifade ederek hayatın devamı açısından inanç kültürü meydana getirmiştir. Modernleşmenin getirdiği yeni anlayışlarla birlikte toplumsal geleneksel dini anlayış daha rasyonel bir dini anlayışa evrilerek dini yaşayışı yok etmenin eşiğine getirmiştir. Geleneksel toplumdan modern topluma geçiş süreçleri ile bu inançlarda zayıflama görülmüş ya da toplumsal anlamını kaybetmiştir. Bu doğrultuda, Sarıveliler ilçesinin tarihini, coğrafi yapısını ve halk kültürünü Din Fenomenolojisi perspektifinden ele alarak sağlam bir teorik çerçeve oluşturmak çalışmanın temelini teşkil etmektedir. Başka bir ifade ile bu çalışma, bölgenin coğrafi ve tarihi yapısını göz önünde bulundurularak, Sarıveliler'in halk inançlarını açıklamayı amaçlamaktadır. 3644 sayılı yasa ile 27 Mayıs 1990’da ilçe statüsü kazanan Sarıveliler, on sekiz mahalle, yedi köy ve bir beldeye sahip olup, bu yerleşim birimlerinin birbirlerine yakınlığı dikkat çekmektedir. Coğrafi konumu itibariyle, Sarıveliler Torosların yamaçlarında, ortalama yüksekliği 1500 ile 1650 metre arasında değişen bir bölgede kurulmuştur. Din Fenomenolojisi perspektifinden yaklaşarak, ilçenin halk inançlarını ve kültürel pratiklerini incelemeyi amaçlayan bu çalışmada, bölgedeki geleneksel ritüeller, törenler, dualar ve mitler ele alınmaktadır. Ayrıca, yerel halkın doğa ve maneviyat arasındaki ilişkiyi nasıl algıladığı ve nasıl ifade ettiği üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda, Sarıveliler’in dinî ve kültürel mirasının nasıl şekillendiğini ve günümüzde nasıl yaşatıldığını anlamak için bölgedeki insanların inanç sistemlerine ve geleneklerine odaklanılmaktadır. Böylelikle, ilçenin dinî ve kültürel çeşitliliği anlaşılarak, bölgenin kültürel kimliğine derinlemesine bir bakış sunulmaktadır. Sarıveliler’in unutulmaya yüz tutmuş halk inançlarını kayıt altına almak çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.

Tüketici hizmet kalitesine yönelik beklentilerin karşılanması ve memnuniyetin sağlanabilmesi mesleki ve teknik anlamda kaliteli bir turizm eğitimi almış çalışanla mümkün olabilir. Ancak sektörün nitelikli insan ihtiyacını karşılayacak eğitim kurumlarının sayısı son yıllarda giderek artarken mezunların bir kısmının sektörde kariyer fikrinin olmaması ya da istihdam edilen turizm mezunlarından pek çoğunun sektörde sadece birkaç yıl çalışarak işlerinden ayrılması eğitimli turizm istihdamıyla ilgili ciddi bir sorundur. Bu problemin nedenlerine genç bireylerin aldıkları eğitimle ilişkili algıları boyutuyla yaklaşan bu çalışma hem istidam sorununa çözüm üretmek hem de eğitim kurumlarının başarısını artırmak amacıyla yürütülmüştür. Çalışmanın amacı lisans düzeyde öğrenim gören bireylerin gelecekteki kariyerleriyle ilgili aldıkları eğitimden ne düzeyde memnun oldukları ve kariyer beklentilerinin ne düzeyde karşılandığı sorularına cevap bulmaktır. Bir devlet üniversitesinin Turizm Fakültesi’nin 4 farklı bölümünden 28 öğrencinin algılarının yarı yapılandırılmış nitel görüşme tekniğiyle belirlenmeye çalışıldığı bu araştırmanın bulguları içerik analizi ile elde edilmiştir. Katılımcı öğrencilerin değerlendirmeleri 6 boyutta incelenmiştir. Bunlar; “tercih süreçleri”, “alanlarıyla ilişkili kariyer farkındalıkları”, “aldıkları eğitime yönelik kariyer fikirleri”, “aldıkları derslerin kariyer hedefleri açısından yararlı olup olmadığı”, “kariyer beklentilerinin ne düzeyde karşılandığı” ve “eğitim kalitesine yönelik öneriler” dir. Katılımcıların düşünceleri bölümler bazında değerlendirilerek karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonunda Rekreasyon Yönetimi öğrencilerinin bölümü tercih süreçleri ve kariyer farkındalıklarıyla ilgili olarak diğer bölüm öğrencilerine göre istek ve farkındalık düzeylerinin düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan katılımcıların yarısının alınan dersler ve içeriklerinin kariyer hedefleri açısından sorunlu olduğunu düşündükleri ortaya çıkmıştır. Bu konuda en çok eleştiride bulunan öğrencilerin ise Gastronomi ve Mutfak Sanatları ve Rekreasyon Yönetimi öğrencileri olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Günümüzde sosyal medya, bireylerin günlük yaşamlarında önemli bir yer tutmakta ve sosyal etkileşimlerinin büyük bir kısmını çevrimiçi platformlarda gerçekleştirmektedirler. Sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte, bu mecraların bireyler üzerindeki olumsuz etkileri de daha fazla araştırılmaya başlanmıştır. Özellikle problemli sosyal medya kullanımı (PSMK) ve sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO) gibi kavramlar, son yıllarda dikkat çeken konular arasında yer almaktadır. PSMK, bireylerin sosyal medya kullanımını kontrol edememesi ve bu durumun günlük yaşam aktivitelerine olumsuz yansıması olarak tanımlanırken, FoMO ise bireylerin sosyal çevrelerinde yaşanan gelişmeleri kaçırma korkusu ve bunun sonucunda sosyal medyayı aşırı kullanma eğilimi olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırma, cinsiyet ve sosyal medya kullanım süresinin problemli sosyal medya kullanımı (PSMK) ve sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO) üzerindeki belirleyiciliğinin belirlenmesiyle birlikte bu iki değişken arasındaki ilişkinin ortaya konulmasını amaçlamaktadır. Araştırma, nicel ve kesitsel bir çalışma olup, ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Necmettin Erbakan Üniversitesi Turizm Fakültesi’nde öğrenim gören üniversite öğrencileri oluşturmaktadır. Veriler, toplamda 208 öğrenciden anket yoluyla elde edilmiştir. Verilerin analizi doğrultusunda katılımcılara yönelik tanımlayıcı bilgiler verilmiş ve kullanılan ölçeklerin güvenirlik ve normallik testleri yapılmıştır. Değişkenler arası farklılıkların tespiti için t-testi ve MANOVA analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre öğrencilerin PSMK düzeyleri, günlük sosyal medya kullanım süresi açısından anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Ayrıca FoMO ve PSMK değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Sonuç olarak günlük sosyal medya kullanımı arttıkça, PSMK’ye yakalanma olasılığının arttığı görülmektedir. Bununla birlikte, FoMO’nun PSMK üzerinde zayıf da olsa yordayıcı bir gücünün olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bulgu, sosyal medya kullanımının yönetimi ve dijital okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesinin, PSMK ve FoMO gibi olumsuz etkilerin azaltılmasında önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir.

Günümüzde turizmin sürdürülebilirliğini sağlamak için eko-turizm, eko-etiket, cittaslow, slowfood gibi uygulamalar turizm paydaşları tarafından benimsenmeye başlamıştır. Bu uygulamalar yeni trend olarak sürdürülebilir turizm talebini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla en başta turizm işletmeleri olmak üzere hizmet sağlayan tüm paydaşlar yerli ve yabancı turistleri çekebilmek adına sürdürülebilir turizmi destekleyen uygulamalardan yararlanmaktadır. Sürdürülebilir turizmi destekleyen uygulamalardan biri de slow food yaklaşımıdır. Slow Food; yerel yemek, yeme alışkanlıkları ve yerel ekosistemlerin özelliklerini ve biyolojik çeşitliliğinin korunmasını teşvik ederek gelecek nesillere aktarılmasını içeren bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Metafor kavramı ilk kez 1980’lerde Lakoff ve Johnson’ tarafından yapılan “Metafors We Live By” isimli çalışmada kullanılmıştır. Metafor; bir kavram, olgu veya olayın başka bir kavram, olgu veya olaya benzetilerek açıklanmasıdır. Metaforlar, insanların hayatı, çevreyi, olayları ve nesneleri nasıl gördükleri; farklı benzetmeler kullanarak açıklamaya çalışmada kullandıkları bir araç olarak düşünülmektedir. Bu literatür çerçevesinde araştırmanın amacı aşçılık programı öğrencilerinin "slow food" kavramına ilişkin algılarının metaforlar yöntemi ile belirlenmesidir. Araştırma, Yozgat Bozok Üniversitesi Otel Lokanta ve İkram Hizmetleri Bölümünde öğrenim gören 106 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada yarı yapılandırılmış bir anket formu hazırlanmıştır. Toplanan veriler tematik içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda 7 farklı metafor elde edilmiştir. Elde edilen metaforlar, mevsimsellik, yöresel ürün, farklı tat ve lezzet çeşitliliği, sürdürülebilirlik, alternatiflik, coğrafi işaret ve gelir kaynağı olarak gruplandırılmıştır. Sonuç olarak geliştirilen metaforların tamamı öğrenciler tarafından olumlu nitelik taşımaktadır. Bu durumda gösteriyor ki; öğrencilerin yiyecek içecek sektöründe yeni yaklaşımları benimsedikleri ve sektör için olumlu hareket olduğu, değişim ve gelişime açık oldukları anlaşılmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın genişletilmesi adına öneriler sunulmuştur.

Tuz, insanlık tarihinin bilinen en eski baharatlarındandır. Konya ili Çumra ilçesinde bulunan Çatalhöyük antik kentinde tuzluk bulunduğu tespit edilmiştir. Birçok mineral içeren tuzun, insan sağlığı açısından olumlu ve olumsuz katkıları bulunmaktadır. Tuz yemeklerde, salatalarda birçok üründe tatlandırma amaçlı kullanılmaktadır. Tatlandırma amacının dışında ise dünyada bilinen en eski gıda muhafaza yöntemleri arasında olduğu bilinmektedir. Ayrıca, Tuz hem hak dinlerde hem de diğer dinlerde kutsal kabul edilmektedir. Bu kutsal kabul ediliş tuz konulu birçok ritüelin bir gelenek haline gelmesini sağlamıştır. İslamiyet dışında Yahudilikte de yemeğe tuzla başlanıldığı, bu durumun İslamiyet’le benzerlik gösterdiği bilinmektedir. Dinlerin içinde bulunan tarikatlarda tuz konusunda birçok ritüel geliştirilmiş ve uygulamıştır. Bu tarikatlardan biride geçmişi 800 yıla dayanan Mevlevilik tarikatıdır. Mevlevilikte tuz konulu birçok ritüel bulunmaktadır. Bu ritüellerden biri Mevlevi kültüründe yemeğe tuz ile başlayıp tuz ile bitirmektir. Bir Mevlevi ritüeli olan bu gelenek hala birçok kişi tarafından devam edegelen bir uygulamadır. Uygulanagelen bu ritüel temel alınarak günümüzde Hz. Mevlana’nın aşçısı olan ve dünyada adına anıtmezar (türbe) yapılan ilk isim Ateşbaz-ı Veli’nin türbesinde ziyaretçilerin bereket için tuz alabildiği/bırakabildiği bilinmektedir. Ziyaretçiler türbeden aldıkları bu tuzla, şifa ve bereket bulacaklarına inanmaktadır. Tuz konulu edebi, tarihi ve gastronomik içerikli birçok çalışma yapılmış ve gelecektede bu çalışmaların sayısı artmaya devam edecektir. Hazırlanan bu çalışmada tuz konulu çalışmalara katkı sunacaktır. Çalışma kapsamında 14 kişiyle görüşme gerçekleştirilmiştir. Edinilen bulgular ışığında; Mevlevilikte, tuzla ilgili yapılan ritüellerin devam ettiği, hatta Konya’da bulunan bazı işletmelerin yemek öncesi ve sonrasında tuz başlama ritüelini konuklarına anlattığı tespit edilmiştir. Farklı dinlerde tuzla yapılan ritüellerin ise birbiri ile benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir.